ანტონ სუროჟელი მიტროპოლიტი
საფეხურები

ეკლესიის საიდუმლოებათა შესახებ

საეკლესიო საიდუმლოებათა მნიშვნელობის გასაგებად უნდა ჩავუღრმავდეთ თვითონ ეკლესიის არსს. ეკლესია ეს არის ადგილი, სადაც ღვთაებრივი და ადამიანური მთელი თავისი სისავსით წარმოგვიდგება. ამასთანავე იგი სულის ცხონების გზაზე მიმავალ ადამიანთა საზოგადოებაა. აი, ეს კი უნდა განვმარტოთ.

ეკლესიის ღვთაებრივი ბუნება იმით განისაზღვრება, რომ მის პირველ წევრს წარმოადგენს უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, რომელშიც, წმიდა წერილის მიხედვით, ღვთაებრივი ხორციელად არის დამკვიდრებული. და რადგან ქრისტე მთელი თავისი ღვთაებრივი და კაცობრივი სავსებით წარმოდგება ეკლესიაში, ამიტომ ეკლესიაც განუყოფლად დაკავშირებულია მამა ღმერთთან და სული წმიდასთან, რომელიც 50-ე დღეს, სულთმოფენობისას გადმოვიდა ეკლესიაზე და რომელიც მოქმედებს ეკლესიის თითოეულ წევრზე. ეკლესიაში კაცობრივი ბუნება ორი სახითაა წარმოდგენილი. ერთის მხრივ სრულყოფილი, როგორადაც ჩვენ მას ვხედავთ ქრისტეში, ხოლო მეორეს მხრივ არასრულყოფილი სახით, როგორსაც წარმოვადგენთ თითოეული ჩვენგანი და ყველა ერთად. აქედან გამომდინარე ჩვენ შეგვიძლია დავაკვნათ, რომ ეკლესია ეს არის ღმერთკაცობრივი საზოგადოება, მაგრამ ადამიანური ელემენტი მასში უმნიშვნელო როდია.

ერთის მხრივ, აქ განცხადებულია ის სრულყოფილება, რისი შესაძლებლობაც და აუცილებლობაც მიცემული აქვს ადამიანს, ხოლო მეორეს მხრივ, ეს არასრულყოფილება, რაც ახასიათებს მას ამჟამად.

ერთის მხრივ, რაიმეს მიმატება იმაზე, რასაც უკვე წარმოადგენს ეკლესია, არ შეიძლება, მეორეს მხრივ კი, თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა მოიხვეჭოს სული წმიდის მადლი და ამით შეიმეცნოს და თავისი ცხოვრების მანძილზე სულ უფრო ღრმად ჩაწვდეს ეკლესიის სრულყოფილებას. ეს არ ხდება მხოლოდ ადამიანის, თუნდაც ყველაზე კეთილი სურვილითაც კი. ჩვენ უნდა გვწყუროდეს, უნდა ვილტვოდეთ ღვთისაკენ, ჩვენ ძალგვიძს ვაკეთოთ ყველაფერი, თავი რომ დავაღწიოთ ჩვენს ცოდვილ მდგომარეობას. მაგრამ ბოლომდე საკუთარი ძალებით ამის გაკეთების უნარი არავის შესწევს. და აუცილებლობაც მიცემული აქვს ადამიანს, ხოლო მეორეს მხრივ, ეს არასრულყოფილება, რაც ახასიათებს მას ამჟამად.

ერთის მხრივ, რაიმეს მიმატება იმაზე, რასაც უკვე წარმოადგენს ეკლესია, არ შეიძლება, მეორეს მხრივ კი, თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა მოიხვეჭოს სული წმიდის მადლი და ამით შეიმეცნოს და თავისი ცხოვრების მანძილზე სულ უფრო ღრმად ჩაწვდეს ეკლესიის სრულყოფილებას. ეს არ ხდება მხოლოდ ადამიანის, თუნდაც ყველაზე კეთილი სურვილითაც კი. ჩვენ უნდა გვწყუროდეს, უნდა ვილტვოდეთ ღვთისაკენ, ჩვენ ძალგვიძს ვაკეთოთ ყველაფერი, თავი რომ დავაღწიოთ ჩვენს ცოდვილ მდგომარეობას. მაგრამ ბოლომდე საკუთარი ძალებით ამის გაკეთების უნარი არავის შესწევს.

მსგავსი რამ ხდება ადამიანთა ურთიერთობებშიც: შეიძლება მთელი გულით, მთელი არსებით გიყვარდეს ადამიანი, მაგრამ თუ საპასუხო სიყვარული არა გაქვს, ერთობა არ მოხდება. რასაკვირველია, ჩვენ ღმერთს ვუყვარვართ, მას ადრეც ვუყვარდით, მანამდე, სანამ მას შევიცნობდით, სანამ გავათვითცნობიერებდით, ვინ არის იგი და როგორია. პავლე მოციქული ამბობს: რა საოცარია, რომ ღმერთმა თავისი სიცოცხლე გაწირა ჩვენთვის მაშინ, როცა ჩვენ ჯერ კიდევ მისი მტრები ვიყავით. ქრისტემ ჩვენ ასე შეგვიყვარა; ასეთი სიყვარული გამოამჟღავნა ჩვენს მიმართ ღმერთმა ქრისტეს მიერ. ადამიანი კი თავის სიცოცხლეს არამცთუ მტრისათვის, მეგობრისთვისაც იშვიათად იმეტებს. ამიტომ ჩვენ რომ შევძლოთ იმის გაკეთება, რისთვისაც ადამიანია მოწოდებული, უფალმა დააწესა საეკლესიო საიდუმლოებანი.

რა არის საეკლესიო საიდუმლოებანი?

საეკლესიო საიდუმლოება ეს ისეთი ღვთაებრივი მოქმედებაა, რომელიც გვაზიარებს ქმნილი და მადლმოსილი ბუნების სრულყოფილებასთან.

ერთის მხრივ, ჩვენ აღარა ვართ ის ქმნილებანი, როგორადაც ღმერთმა შეგვქმნა: უცოდველი, უბიწონი, ღვთის წინაშე ბოლომდე გახსნილნი, მანკიერებათაგან თავისუფალნი. მეორეს მხრივ კი, მოწოდებულნი ვართ, რომ ასეთები გავხდეთ. ამიტომაც საიდუმლოება გასაოცრად იყენებს ქმნილი სამყაროს ნივთიერებას, რომ გვაზიაროს ღვთის საიდუმლოს. მაგრამ როგორ შეუძლია ქმნილ ნივთიერებას გვაზიაროს იმას, რისი კეთებაც თვითონ არ შეგვიძლია?

საქმე იმაშია, რომ ქმნილება ცოდვამ დაიმონა, უფრო სწორად, იგი დამარცხებულია არასრულყოფილებით, ადამიანური ცოდვით. მაგრამ ქმნილება თავისთავად უცოდველია. ამიტომაც ღმერთს შეუძლია ყოველი ქმნილება განწმინდოს მადლით და ეს მადლი ჩვენ გადმოგვეცემა ამ განწმენდილი ქმნილების მეშვეობით. როცა ღმერთი გახდა ადამიანი, იგი შეერთო მთელ სამყაროს, რადგანაც მატერიას შეეძლო მისი მიღება. მას არასდროს არ უღალატნია ღვთისთვის, არასდროს არ ამხედრებულა მის წინააღმდეგ. უფალი იესო ქრისტე ზიარებისას პურს და ღვინოს, ნათლისღებისას – წყალს, ზეთისცხებისას – ზეთს თვითონ უერთდება, რათა ამ ნივთიერებებმა განგვწმინდოს. ნათისღებისას ნაკურთხი წყლის ძალით ჩვენ ვიწმინდებით ცოდვისაგან. ზიარებისას ჩვენ ვეზიარებით ქრისტეს სისხლსა და ხორცს. პურსა და ღვინოს შეუძლია გვაზიაროს ღმერთს უშუალოდ ღვთის მადლით, მაშინ როცა ამის გაკეთება ჩვენი ნებით არ ძალგვიძს. ასე რომ, საეკლესიო საიდუმლოება წარმოადგენს ღვთის მოქმედებას.

ყოველგვარი საეკლესიო საიდუმლოების აღმსრულებელი არის თვითონ უფალი, იესო ქრისტე და სული წმიდა. ადამიანს თავისი ძალებით, არც მღვდლად ხელდასხმისას, არც ეპისკოპოსად კურთხევისას არ ეძლევა ქმნილ სამყაროზე ძალაუფლება, მას არ ძალუძს თვითონ შესცვალოს ღვინო ქრისტეს სისხლად, ეს მხოლოდ უფალს, იესო ქრისტეს შეუძლია. ასე რომ, საიდუმლოებათა ერთადერთი აღმსრულებელი არის ღმერთი.

მაშინ რას აკეთებს მღვდელი?

არის კი იგი საჭირო?

დიახ, არის.

სასწაული რომ მოხდეს, საჭიროა ადამიანის თანამშრომლობა, საჭიროა მისი კეთილი ნება, მისი რწმენა, მისი გულგახსნილობა, საჭიროა მისი ნიჭი. მღვდელი ეს ის ადამიანია, რომელსაც ღმერთი იყენებს იმ ზღვარზე, სადაც უფლება აქვს იდგეს მხოლოდ იესო ქრისტეს. ცხოვრებაში, ყველაზე საოცარი განცდაა, როდესაც ადამიანი ჯერ დიაკვნად, შემდეგ კი მღვდლად კურთხევისას საკურთხეველში, აღსავლის კარების ზღურბლს გადააბიჯებს. მანამდე იგი საკურთხეველში გვერდითა კარიდან შედის, ახლა კი მას უფლება აქვს აღსავლის კარით შევიდეს, რომელშიც მთელი თავისი დიდებითა და ღირსებით შებრძანდება მხოლოდ მეუფე დიდებისა. კურთხევის ამ მომენტში ვეკითხები ხოლმე მღვდელს:

– გესმის, რა ხდება ახლა? შენ ახლა გაივლი იმ ზღვარს, რომლის გადალახვის უფლება მხოლოდ ქრისტეს აქვს. და შენ შეგიძლია ამ ზღურბლის გადალახვა, თუ ისე ხარ შეერთებული ქრისტესთან, რომ მასავით შეგიძლია მოკვდე ცოდვისთვის; და მისი სიცოცხლეც შენად იქცევა... მხოლოდ ამ შემთხევევაში შეუძლია ადამიანს ამ ზღურბლის გადალახვა და საიდუმლოებებში მონაწილეობა. დიახ, იგი მასში ხატივით მონაწილეობს. იგია ღვთის ხმა. იგია ადამიანების ხმაც. ეგე ეძახის ღმერთს ყოველი ქმნილებისა და შეკრებილი ხალხის სახელით:

– უფალო, მოდი! უფალო, შეგვაერთე შენთან, განგვწმინდე ჩვენ ცოდვისაგან, გვაზიარე შენს სიწმინდეს...

და ამის პასუხად სული წმიდა გარდამოდის ნათლობისას წყალზე, ზიარებისას – პურსა და ღვინოზე, ზეთის კურთხევისას – ზეთზე. ეს უნდა გვახსოვდეს, ეს უნდა ახსოვდეს ყველა მღვდელს, რადგან ის დგას მთელი ხალხის სახელით, როგორც ნაწილი იმ ადამიანებისა, რომელიც ითხოვს ხსნას. იგი დგას და წარმოთქვამს იმ სიტყვებს, რომლებიც მხოლოდ ქრისტეს შეუძლია წამორსთქვას პურზე, ნათლობისას – წყალზე და ა.შ. საიდუმლოება წარმოადგენს ღვთის მოქმედებას, იგი გვაზიარებს ჩვენ ღვთაებრივ და ჭეშმარიტი ადამიანობის საიდუმლოებებს. ნათლობის საიდუმლოთი ჩვენ თავდათან ვხდებით ისეთნი, როგორადაც მოწოდებული ვართ რომ ვიყოთ, და ამ მიმართებით ყოველდღიურად ვიზრდებით: ვიწმინდებით იმ ცოდვისაგან, რომელიც გვაშორებს ღმერთს; ვხდებით პირველქმნილ ადამიანთა მსგავსნი; ამას ვაღწევთ ზიარებით ქრისტესთან, რომელიც გვაკავშირებს ჩვენ თავის ჭეშმარიტ და სრულყოფილ ადამიანურობასთან და ამით გვაზიარებს თავის ღვთაებრიობას.

გვინდა შევჩერდეთ ნათლობაზე, იმიტომ რომ, სახარებაში აღწერილ ყველა საიდუმლოებებთან შედარებით, ნათლობის საიდუმლოება ყველაზე მეტადაა ჩვენთვის გასაგები. ეს საიდუმლოება მოიცავს თითქოსდა სამ მომენტს. პირველი – იოანეს ნათლობა. იოანე ნათლისმცემელი მოუწოდებდა ხალხს: მოინანიეთ და უკუაგდეთ ყველაფერი ბიწიერი, ამის ნიშნად კი შთაეფლეთ წყალში და ასე ჩამოირეცხეთ ყველანაირი უწმინდურება.

ერთი მღვდელი ასე მიხსნიდა ნათლობის საიდუმლოს:

– ქრისტე წყალში შთაფლვით სიკვდილში იძირება, რომელიც ჩვენი ცოდვებითაა დამძიმებული, მაგრამ მან ცოდვა კი არ მიიღო ჩვენგან, არამედ მისი შედეგი. ეს შთაფლვა ჰგავს თეთრი მიტკლის წითელ საღებავში ჩადებას. მიტკალი ამ დროს, რა თქმა უნდა, არ იცვლის თავის არსს და მიტკლად რჩება, მაგრამ იღებება. სწორედ ასე ხდება ქრისტესმიერი ნათლისღებისას, რომელიც უშუალოდ არის დაკავშირებული იოანეს ნათლისცემასთან. სინანულის ნათლობაში ეს წყალი თითქოსდა ივსება ადამიანური სიკვდილიანობით და მას, როგორც მთელი კაცობრიობის სიკვდილს, თავის თავზე იღებს ქრისტე და ატარებს ჯვარცმამდე.

ნათლისღებისას ჩვენ შთავეფლობით იმ წყალში, რომელსაც შეეხო ქრისტე თავისი სიწმიდით და ამიტომ ღვთაებრივი ცეცხლით აღსავსე წყალი წვავს სიკვდილს. ამდენად ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, რომ ნათლობისას ადამიანი წყალში შთაფლვით სიმბოლურად კვდება და ისევ აღსდგება.

ადამიანი თავით რომ ჩააყუდო წყალში ხომ კვდება?! და ნათლობისას, როცა თავით წყლის ქვეშ აღმოვჩნდებით, უნდა ვიგულისხმოთ, რომ დაგვიდგა სიკვდილის ჟამი და ამ სტიქიიდან მხოლოდ ღვთის ხმა თუ გამოგვიყვანს. შემდეგ ხდება წყლიდან გამოსვლა, რაც წარმოადგენს სიმბოლურად აღდგომას. სუნთქვას ახლებურად ვიწყებთ, ჩვენ განწმენდილნი ვართ ჩვენი პირველშობილი ცოდვისაგან – ღვთისაგან განდგომისაგან, ღმერთთან გაუცხოვებისაგან. ჩვენ ვიწყებთ ახალ ცხოვრებას, ახლა უკვე ვართ ქრისტიანები. უკვე ჩვენში ვატარებთ ქრისტეს სიწმინდეს უკვდავებასთან ერთად, რომელიც ჩვენ მოგვეცა.

რას ნიშნავს ეს?

პავლე მოციქული ამის შესახებ ამბობს:

ნათლობამდე ჩვენ მხოლოდ საკუთარ თავს ვბილწავდით, ნათლობის შემდეგ კი, როცა უწმინდურობას ჩავდივართ და ვბილწავთ საკუთარ ხორცსა და სულს, ამით ვბილწავთ თვით ქრისტეს და მერე შეშფოთებული კითხულობს:

ნუთუ ჩვენ ქრისტეს სხეულის ასოებს ე.ი. ჩვენი სხეულის ნაწილებს შევაბილწინებთ სიძვას. სიტყვა „სიძვა“ აქ პირდაპირი მნიშვნელობით როდია ნახმარი. მასში იგულისხმება ყველაფერი ის, რაც ღვთის წინაშე სიბილწეა: ქცევა, ზრახვა, გრძნობა, სურვილი, მოქმედება, რომელიც არაფრით არ ეთავსება ქრისტესთან ჩვენს ერთობას. აი, ამაშია ნათლობის ჭეშმარიტი მნიშვნელობა, ამაშია მისი დანიშნულება. ნათლობით ჩვენ ვხდებით ქრისტეს სხეულის ნაწილები და როცა ჩვენ ვცოდავთ, ამით ჩვენ ვხდებით ღვთის მკვლელები და ისევ უარვყოფთ ქრისტეს, მას შემდეგ, რაც შევუერთდით. ეს ძალიან დიდი პასუხისმგებლობაა.

და ბოლოს უკვე ნათელღებულებს შეგვიძლია ვეზიაროთ მის წმიდა ნაწილებს, რომელიც მაშინვე გვეძლევა, როგორც ნათლობის შემდეგ იორდანიდან გამოსულ ქრიტეს მიეცა. და ჩვენ უკვე შეგვიძლია წავიდეთ აღსავლის კარისკენ, რომელშიც ჯერ ვერ შევალთ, მაგრამ რომლიდანაც გამოვა ქრისტე და გვაზიარებს თავის სისხლსა და ხორცს.

ამაში ყველა საიდუმლოებათა არსიც.

წიგნიდან „საფეხურები“, თბილისი, 2000 წ.